de objecten

op de kaart
alfabetisch

projectomschrijving 

Het plan

De dorpsraad van Lepelstraat ( dorp in de gemeente Bergen op Zoom) heeft het plan opgevat om samen met de bewoners van Lepelstraat een kunstwerk te realiseren op de locatie bij de splitsing van de Kerkstraat en het Vossepad. De locatie heet in de volksmond ’t Martje.
Met het kunstwerk wordt getracht uiting te geven aan de sterke sociale cohesie in dit groene dorp dat een sterk agrarisch verleden heeft.
De dorpsraad werkt samen met de Stichting Kunst in de Openbare Ruimte Bergen op Zoom (KidOR) om het kunstwerk gerealiseerd te krijgen.

Aanleiding
Binnen de grenzen van Lepelstraat zijn er slechts twee kunstwerken gerealiseerd en daardoor kan het gebied van dit dorp gezien worden als een witte vlek in de culturele gemeente Bergen op Zoom. De dorpsraad is er alles aan gelegen om die achterstandssituatie op termijn in te lopen. Door meer kunsttoepassingen in de openbare ruimte wordt de aantrekkingskracht en de leefbaarheid van het dorp vergroot. Met het thema van het beoogde kunstwerk wordt tevens een poging gedaan om te laten zien dat de sociale samenhang in het dorp groot is. De reconstructie van de dorpskom van Lepelstraat, die uitgevoerd wordt in de periode 2014-2015 is de directe aanleiding om het kunstwerk te realiseren. Het kunstwerk wordt de kroon op het werk van deze reconstructie.

Kwalitatieve uitgangspunten
Vanuit vroegere sociale initiatieven heeft de plaatselijke gemeenschap een eerste bedrag opzij gelegd om een kunstwerk te kunnen realiseren. Dit startbedrag van bijna 7.000 euro is door de gemeente Bergen op Zoom aangevuld met ruim 13.000 euro. De dorpsraad streeft er naar om een kunstwerk te realiseren dat de samenhang in de dorpsgemeenschap accentueert. Het wil een beeldbepalend werk realiseren dat straks symbool kan staan voor het groene en sociale leefklimaat in het dorp. Om een zo goed mogelijke kwaliteit te bereiken heeft de dorpsraad de stichting KidOR ingeschakeld. Deze stichting heeft een convenant gesloten met de gemeente Bergen op Zoom met als doel het Masterplan Kunst in de Openbare Ruimte tot ieders tevredenheid uit te voeren. Dit masterplan gaat uit van een zo goed mogelijke spreiding van kunstwerken over het hele gemeentegebied van Bergen op Zoom. Het streven hierbij is een samenhangende collectie kunstwerken te realiseren die het karakter van de gemeente versterkt. Dat karakter is enerzijds de rijke cultuurgeschiedenis van de gemeente, anderzijds de rijke variaties in het landschap. Denk hierbij aan de tegenstelling land-water, zand-klei, hoog-laag en bos-hei.
Vanuit deze uitgangspunten is het van belang om meer goede kunstwerken in Lepelstraat te realiseren. Daarbij wordt nadrukkelijk gestreefd naar kunst die past in de uitgangspunten van het Masterplan in plaats van de geëigende figuratieve beeldjes die men vaak op dorpspleinen in Noord-Brabant aantreft.

De werkgroep
Werkgroep bestaat uit:
1. Peter Pel (projectleider),
2. Aagje Pel (KidOR),
3. Maarten van Eekelen,
4. Bert Vos (Dorpsraad Lepelstraat)
5. Brigitte Broijl (gemeente Bergen op Zoom)

Eigen karakter Lepelstraat
Lepelstraat heeft een interessante geschiedenis die in twee grote lijnen kan worden samengevat: een kerkelijke lijn en een agrarische lijn.
De katholieken in de Halsteren en de polders in deze omgeving konden vanaf 1648 gebruik maken van de schuilkerk in Lepelstraat. Door de hervorming was het voor katholieken op het platteland niet mogelijk openlijk voor hun geloof uit te komen. De schuurkerk in Lepelstraat zorgde ervoor dat het gehucht in de zeventiende eeuw kon uitgroeien tot een dorp. De schuurkerk werd zo druk bezocht dat in 1761 een nieuwe kerk in gebruik genomen kon worden. De patroonheilige van de kerk is Sint Antonius van Padua. Al in de achttiende eeuw ontstond er een bedevaart naar Lepelstraat op de feestdag van de heilige Antonius. Van heinde en ver trok men in processie naar Lepelstraat. Dat leidde er toe dat er enkele malen een nieuw kerkgebouw nodig was. Nog altijd is de Antoniuskerk een belangrijk middelpunt van het dorp.
De andere historische lijn van het dorp is de ontwikkeling van de agrarische sector. Het dorp en de omliggende polders waren het gebied van kleinschalige landbouw. Die voorzag vervolgens ook een groot deel van de plaatselijke bevolking van werk dat met de landbouw verbonden was. Denk aan bezembinders en mandenvlechters. Men teelde er meekrap, dat als grondstof voor de rode kleur diende. Er werd boekweit verbouwd dat als groenvoer voor het vee was bedoeld. In de wintermaanden konden de landarbeiders als huisnijverheid het vlas verwerken.
Na de Tweede Wereldoorlog nam het belang van de kleine landbouw af en daarmee ook het belang van de weinige bedrijfjes, die het van de landbouw moesten hebben. De ruimte van de vertrokken boeren werd ingenomen door liefhebbers van wonen in een groene omgeving. Er kwam ruimte voor grote woningen met paardenstallen en weiden. Lepelstraat werd een geschikte woonplek voor de paardenliefhebber.

De plaats van het kunstwerk
Lepelstraat is een van de wijken, die extra aandacht krijgt in het kader van het Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing (ISV). Dat betekent dat extra wordt ingezet op de versterking van het woon- en leefklimaat, onder andere door het bevorderen van het verblijfskarakter en de identiteit van het dorp.
In de periode vanaf maart 2014 tot ca december 2014 wordt in dit kader het gehele kerngebied (d.w.z. de gehele Kerkstraat, pleinen en entrees) opnieuw ingericht. Vanuit stedelijke vernieuwing worden extra middelen beschikbaar gesteld om de kwaliteit van de inrichting te verhogen en ruimte te creëren voor ontspanning en ontmoeting.
Die ontmoetingsruimte wordt op drie markante ruimten in het dorp gerealiseerd, te weten op het plein achter gemeenschapshuis ’t Weike, het plein voor de kerk en tenslotte het pleintje op de kruising Kerkstraat en Vossepad, in de volksmond ook wel het ‘marktje’ genoemd. Deze laatste locatie is nu nog erg versteend en wordt vergroend en ingericht tot een goede plaats om te vertoeven. Op dit groene pleintje is naast de (nog te plaatsen) Koningslinde en een zitelement in het bijzonder ruimte voor kunst.

Selectieprocedure en stand van zaken
De werkgroep heeft om kosten te sparen binnen het beperkte budget een alternatieve aanpak gehanteerd. In plaats van een werving van kunstenaars via de standaardprocedure middels een advertentie is een zoektocht gestart naar een mogelijk al bestaand beeld dat qua beeldtaal, thema en kwaliteitseisen goed zou passen op de locatie. Eerst is een inventarisatie gemaakt van ca 60 toonaangevende beelden in de openbare ruimte van Nederland die zouden helpen bij het bepalen van de gezochte beeldtaal. vervolgens is daaruit een tweede selectie van 30 beelden gemaakt die aan de gestelde criteria en heel goed zouden kunnen passen op de locatie.
Vervolgens is gekeken welke van de betreffende kunstenaars nog soortgelijk werk zouden kunnen leveren of misschien in hun atelier hadden staan.
Dit leverde een selectie van 10 kunstenaars op waaraan een atelierbezoek zou worden afgelegd. De gekozen 10 kunstenaars hebben vrijwel allen nationaal en internationaal naam en hebben de nodige beelden in de openbare ruimte op hun naam staan.

Aan hen werd de vraag voorgelegd: Heb je een kunstwerk beschikbaar voor het bedrag dat beschikbaar is en voldoet aan de door de werkgroep gestelde criteria (thema, technische eisen, omvang etc.). Alle kunstenaars konden deze vraag positief beantwoorden, waardoor de werkgroep uiteindelijk kon kiezen uit 10 concrete beelden : van steen, kunststof, metaal en brons.

De werkgroep heeft vervolgens 3 kunstenaars gekozen die het hoogst 'scoorden' op de criteria: hoge kwaliteit en een beeldtaal die nog niet in de gemeente Bergen op Zoom aanwezig is. Deze 3 kunstenaars waren:
Iris le Rütte uit Amsterdam, Pieter Obels uit Tilburg en Hans Blank uit Den Oever.

Alle drie de kunstenaars kunnen bogen op landelijke en internationale bekendheid en hebben al veel kunstwerken in de openbare ruimte gerealiseerd.
Hun voorstellen werden vervolgens voorgelegd op een openbare bijeenkomst voor de dorpsbewoners, waarna een jury unaniem heeft gekozen voor het werk van Hans Blank. De jury bestond uit een vertegenwoordiger van St. KidOR (Kunst in de Openbare ruimte van Bergen op Zoom), leden van de dorpsraad en enkele inwoners van Lepelstraat.

Het bronzen beeld dat Hans Blank gaat leveren is geïnspireerd op de oorsprong van Lepelstraat en de saamhorigheid van haar bewoners.

Het beeld zal in het voorjaar gereed zijn en op koningsdag 2015 worden onthuld.